داکت اسپلیت

بررسی داکت اسپیلی به صورت تخصصی

در پاسخ به این سوال که داکت اسپلیت چیست به سادگی می توان گفت که داکت اسپلیت در واقع همان اسپلیت (کولر گازی) است با این تفاوت که در کولر گازی یونیت داخلی در سطح دیوار یا سقف استفاده می شود، اما در داکت اسپلیت یونیت داخلی (یا هواساز) در سقف کاذب (یا در قسمتی از سقف مانند راهرو یا ورودی اتاق ها) نصب شده و سپس به اتاق های مختلف متصل می شود.

شکل زیر نمای یونیت داخلی متصل به یونیت خارجی (خارج ساختمان) با لوله مسی را نشان می دهد.

 در ادامه برای اینکه بدانید این سیستم چه مزیتی و معایبی دارد، توصیه می شود به چیدمان اجزای آن (مطابق شکل زیر) و نحوه توزیع هوا با داکت توجه شود زیرا این دستگاه یک سیستم کانالی محسوب می شود و مزایا و معایب آن مربوط به سیستم های تهویه کانالی است.

گرمایش کانال داکت اسپلیت:

طبیعتا داکت اسپلیت فقط در سیکل سرمایش مشابه کولر گازی عمل می کند و در سیکل گرمایش کاملا متفاوت است.

به طوری که در یونیت داخلی آن یک کویل آب گرم وجود دارد که در فصل زمستان، آب گرم تولید شده توسط پکیج یا موتورخانه، به سمت کویل ها جریان پیدا میکند و باعث گرم شدن کویل می شود.

با چرخش فن یونیت داخلی در زمانی که هوا به سطح داغ کویل برخورد می کند، هوا گرم می شود و سیکل تبرید فشرده (برق و کمپرسور) دیگر برای گرمایش استفاده نمی شود و یونیت خارجی داکت اسپلیتر در زمستان خاموش می شود.

اگر دقت کرده اید در کولر گازی ها می توان گرما را در فصل زمستان از دستگاه خارج کرد اما به دلیل مصرف برق بسیار بالا معمولاً این کار کمتر صورت می پذیرد.

اما در اسپلیت های کانالی دیگر نیازی به روشن کردن کمپرسور نیست برای گرم کردن، و به سادگی پکیج موتورخانه را میتوان به آن وصل کرد. این یکی از بهترین مزایای دستگاه داکت اسپلیت است. 

انواع داکت اسپلیت: 

انواع داکت اسپلیت اینورتر (سرعت متغیر)، معمولی (سرعت ثابت) و همچنین داکت اسپلیت تک فاز و سه فاز امروزه در بازار موجود است. 

ظرفیت سرمایش و گرمایش داکت اسپلیت بیشتر از کولر گازی است و می توانید فضاهای بزرگتری را با آن تهویه کنید. 

به لطف طرح های متنوع ارائه شده در کانال ها و یونیت های داخلی، می توان آن را در ساختمان هایی با سقف کاذب نصب کرد. برای نصب یونیت داخلی داکت اسپلیت نیازی به پوشاندن کل ساختمان با سقف کاذب نیست، بلکه در قسمتی از سقف (معمولاً در راهروها و ورودی ها) به ارتفاع 25 سانتی متر نصب می شود.

تاکنون پاسخ این سوال که داکت اسپلیت چیست تا حد زیادی داده شده است. در ادامه می خواهیم به 4 عیب اصلی آن بپردازیم و همچنین مزیت های این دستگاه را بررسی کنیم.

4 عیب اصلی این سیستم عبارتند از: 

1. عدم زون بندی فضای داخلی در دستگاه داکت اسپلیت 

هدف از زون بندی کنترل دمای اتاق ها و انبارها به صورت مستقل و مجزا می باشد.

اتاق های متصل به داکت اسپلیت نمی توانند دمای مستقل و مجزا داشته باشند و همگی دارای دمای یکسان خواهند بود و همزمان سرد یا گرم می شوند.

بنابراین در هر ساختمان هایی که نیاز به کنترل دما به صورت مجزا و مستقل را دارند، نصب مینی چیلر و فن کویل یا استفاده از وسایل دیگر به جای داکت اسپلیت توصیه می شود. 

به عنوان مثال، در یک واحد مسکونی، اگر دمای 22 درجه سانتیگراد (71 درجه فارنهایت) در اتاق کودک مورد نیاز است، دمای 19 درجه (66 درجه فارنهایت) در اتاق نشیمن و دمای 17 درجه (63 درجه فارنهایت) در اتاق یک فرد جوان،

 دمای هوای خروجی از هر فن کویل را می توان مستقل از فن کویل های دیگر تنظیم کرد، اما در کانال دوبل اینطور نیست به دلیل اینکه همه اتاق ها و راهروها به یک واحد سقف کانالی متصل می شوند و همه دارای دمای یکسان هستند.

بنابراین اولین مورد از 4 عیب اصلی دستگاه اسپلیت همین مشکل است که استفاده از آن را محدود می کند.

به طور کلی، بهتر است از این سیستم فقط در مکان هایی استفاده شود که کل فضای تهویه شده یک تکه است و می خواهیم کل فضا با همان دما تهویه شود. 

راه حل کنترل دما: 

البته راهی برای کنترل میزان هوای ورودی به هر اتاق و در نتیجه تنظیم دمای آن وجود دارد و آن راه این است که به جای استفاده از دریچه های ثابت در هر اتاق، از شیرهای موتوردار یا شیرهای اصلاحی استفاده کنید.

هر شیر باید به ترموستات تعبیه شده در هر اتاق متصل شود و میزان باز شدن شیر و در نتیجه میزان هوای گرم یا سرد ورودی به هر اتاق توسط کنترل کننده ترموستات کنترل شود.

با کنترل میزان هوا می توان دمای هوای آن اتاق را از نظر گرما و سرما نسبت به سایر اتاق ها کنترل کرد.

بدین ترتیب در سیستم داکت اسپلیت می توان میزان هوا و دمای هر بخش را به شرط استفاده از شیرهای ترموستاتیک و در نظر گرفتن هزینه نصب آن ها، کنترل کرد.

بنابراین 2 عیب مهمی که با انجام این کار بر روی سیستم ایجاد می شود افزایش هزینه اجرای آن و عدم ورود هوای کافی در هر اتاق یا راهرو می باشد.

به این نکته توجه کنید که مثلاً وقتی دستگاه در حالت خنک کننده کار می کند، برای افزایش دمای یک اتاق نسبت به اتاق های دیگر، دمپر آن اتاق باید حجم هوای سرد ورودی به آن اتاق را کاهش دهد، در نتیجه باعث کمبود هوا می شود.

در ادامه همانطور که گفتیم با اضافه شدن دمپر به سیستم قیمت کل افزایش یافته و می توان از سیستم های دیگر مانند چیلر و فن کویل استفاده کرد.

شکل زیر نمونه ای از استفاده از شیرها یا دمپرهای ترموستاتیک اتوماتیک را نشان می دهد که در آن موتور دمپر نیز در انتهای هر شاخه لوله گرد انعطاف پذیر نصب می شود.

2. مصرف برق بالاتر نسبت به سایر سیستم های سرمایشی و گرمایشی 

همانطور که توضیح داده شد، در این سیستم کل فضای داخلی باهم و در یک سطح تهویه می شود.

به عنوان مثال اگر تنها یک نفر در اتاق خود نیاز به تهویه داشته باشد، تمامی اتاق ها و راهروهای دیگر متصل به دستگاه نیز به واسطه این سیستم تهویه می شوند. پس هدر رفتن انرژی زیاد و افزایش مصرف برق در این سیستم طبیعی است.

 در نتیجه هزینه های جاری استفاده از این سیستم دردسرساز خواهد بود.

این دومین مورد از 4 عیب برتر دستگاه داکت اسپلیت بود، به همین دلیل استفاده از آن تنها در مکان هایی که تقریباً اکثر اوقات همه افراد در یک زمان حضور دارند، توصیه می شود. 

راهکارهای کاهش مصرف:

با نصب ترموستات در هر اتاق: با نصب دریچه های ترموستاتیک که به صورت خودکار با فرمان ترموستات باز و بسته می شوند (این کار باعث می شود که میزان هوای ورودی به هر اتاق کاهش یا افزایش یابد)، می توان دمای هر اتاق را کنترل کرد.

این کار به طور جداگانه از فرستادن هوای سرد یا گرم به داخل اتاقی که نیاز به تهویه ندارد جلوگیری می کند و در نتیجه باعث صرفه جویی در مصرف انرژی می شود. در نتیجه مصرف برق آن نسبت به سایر سیستم ها مانند مینی چیلر و فن کویل به تعادل می رسد.

   استفاده از داکت اسپلیت اینورتر و کنترل هوشمند: البته این مورد به دلیل عدم حضور افراد در محل به طور مستقیم نمی تواند از افت برق جلوگیری کند و فقط با اینورتر می توان به کمپرسور سرعت داد و دستگاه همیشه با حداکثر سرعت کار می کند.

3. سطح صدای سیستم داکت اسپلیت 

با توجه به اینکه یونیت داخلی در سقف کاذب تعبیه شده است و در داخل آن از یک پنکه بزرگ برای رساندن هوا به تمامی اتاق ها و راهروها استفاده می شود و از طرفی هوا از کانال های متعدد عبور می کند، صدای پنکه واحد داخلی بسیار زیاد است.

راهکارهای کاهش میزان صدا: 

1. با عدم نصب یونیت داخلی در ورودی اتاق نشیمن یا اتاق خواب و نصب آن در بالای سقف کاذب (مانند شکل زیر یونیت داخلی در راهرو و قبل از ورودی و سقف کاذب نصب می شود) میتوان صدا را کاهش داد.

2. برای کاهش صدا به جای استفاده از یک دستگاه با ظرفیت بالا از دو یا چند دستگاه در مکان های بزرگتر استفاده کنید. (مثلاً به جای استفاده از یک دستگاه تبرید 6 تنی برای کل واحد، از دو دستگاه های تبرید 3 تن استفاده کنید، هر تن خنک کننده برابر با 12000 BTU است).

3. نصب دریچه های مکنده یا شیرهای برگشت هوا در مکان های مناسب با استفاده از کانال های انعطاف پذیر عایق (صوتی و حرارتی) توسط پرسنل مجرب. (تصویر زیر نمونه ای از کانال انعطاف پذیر که امروزه مورد استفاده قرار می گیرد)

4. دستگاه های معتبر ایرانی یا خارجی را خریداری کنید که قطعات داخلی آنها مانند فن و موتورهای برقی متصل به فن کم صدا یا فوق سایلنت (سوپر سایلنت) باشند. 

5. استفاده از داکت اسپلیت اینورتر 

6. از طریق شیر انبساط تجهیزات در پشت یونیت داخلی

4. حداکثر فضای قابل پوشش برای تهویه

اگر از این سیستم در یک ساختمان چند طبقه استفاده شود که حجم فضایی که باید تهویه شود زیاد باشد، در این صورت دستگاه های متعدد و مجموعه های متعدد لوله بین فضای داخلی (داخل ساختمان) و بیرونی (خارج ساختمان) مورد نیاز است.

لوله های طویل دارای افت فشار زیادی هستند که باعث کاهش راندمان سیستم می شود، بنابراین واحدهای خارج از ساختمان (مانند کولرهای گازی) معمولاً در تراس نصب می شوند و دستگاه را در معرض دید قرار می دهند که می تواند زیبایی ظاهری ساختمان را خراب کند.

به عنوان مثال، در تصویر زیر دو ساختمان را مشاهده می کنید که بر روی نماهای آن ها یونیت های اسپلیت و داکت های اسپلیت نصب شده و جلوه زشتی ایجاد کرده است.

از طرفی در سایر سیستم های مرکزی مانند مینی چیلر و فن کویل یا چیلر گاز مبرد به واحدهای ساختمان ارسال نمی شود بلکه آب سرد و گرم تولید شده توسط چیلرها ارسال می شود. و به راحتی می توان آنها را روی پشت بام یا در فضاهای دور از ساختمان نصب کرد.

راه حل های نصب یونیت های خارجی بر روی سقف:

بنابراین لازم است امکان نصب یونیت خارجی (یونیت کندانسور) روی پشت بام و بدون افت راندمان بررسی شود و هزینه لوله های مسی با توجه به ابعاد ساختمان اندازه گیری شود. شکل زیر نمونه ای از استفاده از یونیت خارجی سقفی را نشان می دهد.

مزایای مهم این سیستم عبارتند از: 

1. قیمت شروع پایین 

اولین و مهم ترین دلیل فروش و استفاده از این سیستم، قیمت اولیه پایین تر آن (حدود 30 درصد) نسبت به سایر سیستم ها مانند مینی چیلر و فن کویل می باشد. بدیهی است که باید به هزینه های جانبی و نگهداری داکت اسپلیت نیز توجه کرد زیرا بیشتر از یک دستگاه چیلر و فن کویل خواهد بود و در صورت استفاده از دمپر در هر شاخه از کانال های آن، قیمت آن بسیار بالاتر نیز خواهد رفت. 

2 . تامین هوای تازه 

در این سیستم هوای تازه مورد نیاز ساختمان هم در زمستان و هم در تابستان از بیرون ساختمان (از طریق کانال) با اکسیژن کافی تامین می شود. 

3. استفاده از فناوری فاصله متغیر یا اینورتر 

دو نوع کانال تقسیم وجود دارد:

نوع اینورتر (موتور الکتریکی با سرعت متغیر که کمپرسور را می چرخاند)

نوع معمولی (موتور الکتریکی با سرعت ثابت کار می کند)

نوع اینورتر باعث می شود کانال اسپلیت همیشه با حداکثر توان کار کند. 

از آنجایی که در این دستگاه اغلب از کمپرسور اسکرال استفاده می شود، و کمپرسور اسکرال نسبت به سایر کمپرسورها ارزانتر بوده و به دلیل قطعات متحرک کمتر، طول عمر بیشتر و صدا و لرزش کمتری نسبت به سایر کمپرسورها دارد.

این در حالی است که در سیستم های دیگر مانند مینی چیلرها و فن کویل ها از کمپرسورهای نوع اسکرال و فناوری اینورتر نیز استفاده می شود. 

4. فیلتر هوا 

داکت اسپلیت این قابلیت را دارد که هوای وارد شده به محیط را از طریق فیلترهای قابل شستشو تصفیه کند. 

5. تفکیک هزینه شارژ هر واحد از کل ساختمان 

در این سیستم برخلاف سیستم های متمرکز مانند چیلر، هزینه انرژی مصرفی برای سرمایش و گرمایش هر واحد در یک آپارتمان جدا از هزینه کلی شارژ آپارتمان بوده و هر واحد می تواند مصرفش را کاملا کنترل کند.

این یکی از مهمترین مزایای داکت اسپلیت است. همچنین در سیستم چیلرها و واحدهای فن کویل نیز می توان برای هر واحد یک مینی چیلر به جای یک چیلر مرکزی برای همه واحدها در نظر گرفت تا هزینه مصرف انرژی هر کدام به طور جداگانه محاسبه شود.

6. از آن به جای تقسیم های متعدد استفاده کنید 

استفاده از یک دستگاه داکت اسپلیت به جای چند اسپلیت باعث کاهش هزینه های بهره برداری، نگهداری و تعمیر می شود.

7. کاهش رطوبت هوا 

در این سیستم مانند سایر سیستم هایی که بر اساس سیکل تبرید کار می کنند (مانند مینی چیلرها و فن کویل ها یا اسپلیت ها) در تابستان میزان رطوبت هوای عبوری از دستگاه به دلیل تقطیر دستگاه کاهش می یابد.

8. گرمایش کانال اسپلیت راحت و قدرتمند 

داکت اسپلیت مانند اسپلیت می تواند گرمایش را نیز با استفاده از برق تولید کند.

اما باید به این نکته توجه داشت که در کشور ما استفاده از گاز به جای برق برای گرمایش ارزانتر خواهد بود.

به این ترتیب وقتی هوا در پاییز و زمستان سرد می شود مسیر ورودی وان به یونیت داخلی دستگاه داکت اسپلیت باز می شود و وان وارد کویل آن می شود. که با چرخش فن دستگاه هوای گرم وارد اتاق ها و راهروها می شود. 

بررسی سیستم های مشابه مناسب (مینی چیلر و فن کویل) 

یکی از رقبای سرسخت دستگاه داکت اسپلیت، فن کویل و مینی چیلر است.

 در این سیستم هر فن کویل به صورت جداگانه از نظر دمای کاری قابل تنظیم می باشد.

 در هر اتاق و خانه میتوان از فن کویل استفاده کرد که در تابستان آب سرد و در زمستان آب گرم را تامین کند

در سیستم مینی چیلر و فن کویل در صورت عدم نیاز به استفاده از یک یا چند فن کویل می توانید آنها را خاموش کرده و در مصرف انرژی صرفه جویی کنید.

 ضمناً در این سیستم به دلیل کوچک بودن فن به کار رفته در فن کویل های هر اتاق، صدای ناشی از عملکرد آن تا حد امکان کمتر خواهد بود.

مینی چیلر در خارج از ساختمان (مثلاً در فضای باز، روی پشت بام، تراس یا پاسیو) نصب می شود و با لوله های ساده آب به واحدهای فن کویل متصل می شود و محدودیتی برای حداکثر فاصله بین آن وجود ندارد.

اجزا سیستم داکت اسپلیت 

سیستم داکت اسپلیت، یک نوع سیستم تهویه مطبوع است که در آن بخش تولید یا سرمایش هوا (واحد داخلی) و بخش گرمایش و سرمایش (واحد خارجی) از یکدیگر جدا می شوند. اجزای اصلی یک سیستم داکت اسپلیت عبارتند از:

1. واحد داخلی (Indoor Unit): این واحد در داخل ساختمان قرار می گیرد و عموماً در دیوار یا سقف نصب می شود. اجزای داخلی شامل فن، مبدل گرمایش و سرمایش، فیلتر هوا و کنترل کننده عملکرد سیستم است.
2. واحد خارجی (Outdoor Unit): این واحد در خارج ساختمان، معمولاً در فضای باز، نصب می شود. واحد خارجی شامل کمپرسور، مبدل حرارتی، فن خنک کننده و شیرهای کنترلی برای جریان سیالات است.
3. خطوط لوله (Refrigerant Lines): خطوط لوله ها، مسیری هستند که سیال سرد کمپرسور در آنان از واحد خارجی به واحد داخلی و بالعکس جریان پیدا می‌کند. این خطوط شامل خط لوله سرمایش (کمپرسور-واحد داخلی) و خط لوله گرمایش (کمپرسور-واحد خارجی) است.
4. خطوط داکت (Ductwork): خطوط داکت مسیری هستند که هوای سرد یا گرم توسط واحد داخلی به اتاق ها و فضاهای مختلف ساختمان منتقل می شود. این خطوط داکت از جنس فلزی یا پلاستیکی بوده و معمولاً در دیوارها، سقف یا کف ساختمان نصب می شوند.
5. ترموستات (Thermostat): کنترل کننده عملکرد سیستم داکت اسپلیت است که به کاربر امکان کنترل دما، حالت عملکرد (سرمایش یا گرمایش) و سرعت فن را می دهد. این کنترل کننده می تواند در قالب یک ترموستات ساده باشد یا از طریق سیستم های هوشمند و قابل برنامه ریزی کنترل شود.

این اجزا معمولاً در سیستم داکت اسپلیت استفاده می شوند، اما برخی از سیستم های پیشرفته تر ممکن است دارای اجزای اضافی نظیر فیلترهای هوا، حسگرهای دما و رطوبت، واحد تهویه مکانیکی و سیستم های هوشمند تری باشند.

قیمت داکت اسپلیت به چه عواملی بستگی دارد 

نوع و ظرفیت داکت اسپلیت: انتخاب نوع داکت اسپلیت (مانند داکت اسپلیت توکار، داکت اسپلیت سقفی و ...) و ظرفیت آن (بر اساس توان خنک کننده) تأثیر مهمی بر روی قیمت دارد. داکت اسپلیت هایی با ظرفیت بیشتر معمولاً گران تر هستند.

کیفیت: کیفیت اجزای داکت اسپلیت (مانند کمپرسور، فن ها، واحدهای گرمایشی، واحدهای خنک کننده و ...) بر قیمت تأثیر دارد.

نصب و نیازهای نصب: نیاز به نصب داکت ها و واحدهای داخلی و خارجی، اتصالات برقی و لوله کشی می تواند هزینه های اضافی ایجاد کند..

انرژی مصرفی: دستگاه های داکت اسپلیت با رتبه های انرژی مصرفی مختلف عرضه می شوند. دستگاه هایی با کارایی بهتر و مصرف کمتر انرژی ممکن است گران تر باشند اما در مدت طولانی به صرفه تر باشند.

تجهیزات اضافی: افزودن تجهیزات اضافی مانند فیلترها، ریموت کنترل، واحدهای تصفیه هوا و غیره می تواند قیمت را افزایش دهد.

به طور کلی، برای انتخاب داکت اسپلیت مناسب، مهم است که نیازها، کاربرد و مشخصات فنی دستگاه را در نظر بگیرید و با توجه به آن معیارها، انتخاب مناسبی انجام دهید.